OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU VE BELİRTİLERİ

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), genetik olarak ortaya çıkan beynin yapısında ve işleyişinde sinir sistemindeki farklılıklarından kaynaklanan nörobiyolojik bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. Otizm, genelde 3 yaşından önce ortaya çıkmaktadır ve kelime anlamı olarak kendi kendine yaşayan demektir. Bu da otizmli bireylerin başkalarıyla göz kontağı kurmaması, iletişim kurmada ve etkileşimde yetersiz olduklarını ifade etmektedir. Otizmli bireyler, diğer bireylerden farklı bir görünüme sahip olmamakla birlikte sadece yaptıkları davranışlar yönünden farklılık gösterirler. Otizm teşhisi konulan bireylerin birçoğunda farklı derecelerde öğrenme güçlüğü ve zeka geriliği görülmektedir.

Otizmli bireylerin tipik özellikleri 3 başlık altında incelenmektedir. Bunlar; sosyal etkileşim sorunları, İletişim becerilerinde sorunlar ve tekrarlayıcı davranışlardır.

SOSYAL ETKİLEŞİM SORUNLARI

· Sözel olmayan davranışlarda yetersizlik: Göz teması kuramama, jest ve mimiklerin kullanımında yetersizlik ve sesi ayarlayamama…

· Cee oyunu, bay bay yapma, adına tepki verme gibi sosyal becerilerin olmayışı

· Akranlarla iletişim kuramama

· Sadece belirli kişilerle etkileşimde bulunma

· Empati kuramama

· Kendisine seslenildiğinde tepki vermemek

İLETİŞİM BECERİLERİNDE SORUNLAR

· Yaşıtlarına göre dil gelişiminde gerilik: Bazı çocukların hiç konuşmaması ya da konuşsalar bile konuşmanın iletişim amaçlı olmaması.

· Karşılıklı konuşmada yetersizlik ve anlatım becerilerinde zayıflık

· Olağandışı veya tekrarlanan bir dil kullanma: Ekolali( duyulan seslerin, sözcüklerin cümlelerin yineleyici bir şekilde tekrarı)

· Oyuncakları kullanım amaçları dışında kullanmak: Legoları üst üste dizmek yerine onları belirli bir sıraya koymak vb…

TEKRARLAYICI DAVRANIŞLAR

· Belirli bir alana ve olağandışı ilgilere sahip olmak: Sadece bir konu üstüne yoğunlaşarak o konu hakkında araştırma yapmak ve onun üstüne konuşmak.

· Belirli bir düzende hareket etmek ve değişime karşı dirençli olmak: yapılacak olanları belirli bir sırada yapmak.

· Değişen düzene karşı aşırı tepkiler vermek: Aşırı kaygı, öfke patlamaları

· Sürekli tekrarlanan beden hareketleri: kendi etrafında dönmek, farklı el hareketleri..

· Nesneleri amaçları dışında kullanmak: Oyuncak arabayı sürmek yerine tekerlekleriyle oynamak..

· Hareketli cisimlere ilgi duyma: dönen pervaneyi yada çamaşır makinesini izlemek vb..

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireyler;

Ø İnsanlarla göz teması kuramaz.

Ø Karşılıklı etkileşimde bulunamazlar.

Ø Duygularını ifade edemezler ve empati duyguları yoktur. (Ağlayan ya da sevinen birini hissedemezler)

Ø İsmini söylediğinizde size bakmaz ve söylenenleri duymuyormuş gibi davranırlar.

Ø Kendilerinden 3. Şahıs olarak bahsederler.

Ø İstediği şeyleri parmağıyla işaret edemezler.

Ø Sürekli olarak tekrarlanan ve sınırlı basmakalıp davranışlar gösterirler ve takıntılı davranışlar sergilerler. Örneğin ilgilerini çeken bir kelimeyi sürekli tekrarlamak gibi…

Ø Konuşmaları akranlarının gerisindedir.

Ø Aşırı hareketlidirler.

Ø Oyuncaklarla oynamayı pek bilmezler ve oyuncakları kullanım amacı dışında kullanırlar.

Ø Hayatlarını belirli bir düzene göre yaşarlar.

Ø Günlük yaşamlarında bir değişiklik olduğunda huzursuz olurlar ve değişime karşı direnç gösterirler.

Ø Garip davranışlar sergilerler. (Işığa bakmak, parmaklını gözlerinin önünde hareket ettirmek, parmakları şıklatmak, sallanmak…)

Ø Dönen nesnelere bakmayı severler. (Çamaşır makinesi, Rüzgar gülü…)

Eğer siz de bir ebeveyn olarak çocuğunuzda böyle bir durumla karşılaşıyorsanız Çocuk Ruh Hastalıkları Uzmanı ya da bir Çocuk Nöroloğu’na başvurmalısınız.

Erken Tanının Önemi ve Ailelere Öneriler

Otizmde iyileşme tamamen mümkün olmadığı halde otizmin belirtileri erken yaşlarda fark edildiğinde ve uygun eğitim yöntemleriyle gelişim sağlanabilir.Çocukların büyük bir kısmı otizmi kontrol edebilir ve ciddi ilerlemeler kaydedilerek diğer çocuklara yetişebilirler.

Bu durumda ailelere büyük sorumluluklar düşmektedir:

- Öncelikle çocuğunuzu gözlemlemelisiniz.

- Eğer çocuğunuzun otizmli olduğunu düşünüyorsanız bu durumu erken kabullenmeye çalışmalısınız ve eğitimlere mümkün olduğunca erken başlamalısınız. Eğitimlere başlama süreniz hızlı olduğu taktirde çocuğunuzun gelişimi de o yönde hızlı ilerleyecektir.

- Otizmi anlayıp bu alandaki gelişmeleri takip etmeli ve sizinle aynı durumu paylaşan ailelerin deneyimlerinden faydalanmalısınız.

- Otizmli bireylerin ve ona bakmakla yükümlü olan kişilerin yasal hakları vardır. Bunu bilmelisiniz.

- Çocuğunuz özel eğitim alabilmesi için sağlık raporu alması gerekmektedir.

- Çocuğunuzu farklı ortamlara sokarak (sokak, market…) onun etkileşime girmesini sağlamaya çalışmalısınız.

- Çocuğunuzun zorlandığı becerileri öğrenip çocuğunuza öğreterek ona destek olabilirsiniz.

- Çocuğunuzun öğretmenleri ile iletişim içinde olmalısınız.

- Çocuğunuza kısa metinler ve hikayeler okuyarak onun karşılaştığı ve zorlandığı durumlarda ne yapması gerektiğini ve sosyal ortamlarda nasıl davranması gerektiğini öğretmelisiniz.

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU’NUN TEDAVİSİ VE UYGULANAN EĞİTİM

Otizm her çocukta farklı özellikler barındırdığı için uygulanan eğitim de çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir. Bu nedenle her çocuk kendi başına değerlendirilerek Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) uygulanmaktadır. Bu programa ailenin de dahil olması çok önemlidir. Bu programın amacı; otizmli olan bireylerin gereksinimlerini, gelişim düzeylerini, güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek onları iyileştirmeye yönelik geliştirilmiş bir özel eğitim programıdır. Bunun yanı sıra kullanılan başka eğitimsel yöntemlerde vardır. Bunlar; Davranışçı Yöntem, TEACCH programı, PECS Görsel İletişim Sistemi, Hanen Metodu, Duyu Bütünlemesi Terapisi, Montessori, Portage Eğitim Programları, Dans ve Hareket Terapisi, Müzik Terapisi… vb. gibi programlardır.