SOSYAL FOBİ

Sosyal fobi, kişinin kendisini sosyal ortamlarda aşırı güvensiz hissetmesi, başkaları tarafından alay edileceği ve zorbalığa uğrayacağı, reddedileceği ve yargılanacağı düşünceleriyle yoğunlaşan kaygı hissetmesi durumudur. Şiddetli stres kişinin okul, iş ve sosyal hayatı etkileyebilir.

Sosyal fobi kişinin, yeni birisiyle tanışma, yetkili birisiyle görüşme, topluluk önümde konuşma, sunum yapma, gibi eylemlerden kaçınmasına ve başarısızlığa uğramasına yol açabilir. Kişi yoğun sosyal iletişim gerektiren ortamlarda aşırı stres yaşayabilir.

Bu süreçte yaşanılan diğer kaygı ise kişinin bu durumunun diğer insanlar tarafından fark edilip alay edileceği düşüncesidir. Kişinin kendine olan güveninde ve benlik saygısında ki düşüş kişiyi reddedilmeye ve olumsuz eleştirilmeye aşırı duyarlı yapar.

Özgül ve Yaygın sosyal fobi olarak iki alt tipi bulunmaktadır. Özgül sosyal fobi sadece belirli ortamlarda yaşanan korkudur. Örneğin kişinin sadece topluluk önünde konuşurken korku yaşamasıdır. Yaygın sosyal fobi ise kişinin kendisini neredeyse bütün sosyal ortamlarda gergin, stresli ve huzursuz hissetmesidir. Yaygın sosyal fobi en sık görülen en sık rastlanan sosyal fobi türüdür.

Utangaçlık mı? Sosyal Fobi mi?

Utangaçlık ya da çekingenlik ile sosyal fobi arasındaki belirleyici fark sonuçtur. Sosyal fobi de kişi eylemi gerçekleştiremez ve kaçınır. Utangaçlıkta ise o eylem bir şekilde yapılır ya da utangaçlık kişiyi daha fazla çalışıp hazırlık yapmaya, insan ilişkilerini ve imajını korumak için mücadele etmeye iter. Sosyal fobi ile utangaçlık arasında ki temel fark ise, sosyal fobisi olan insanların gerçekte ne olup bittiğine bakmak yerine korkulan durum sonucu ortaya çıkan kendi duygularına odaklanmalarıdır.

Sosyal Fobi Ne Zaman Başlar?

Sosyal fobi türüne göre değişkenlik göstermekle birlikte erken ve geç ergenlik döneminde başlar. (10-17 yaş arasında). Yaygın sosyal fobi en sık rastlananıdır.

Sosyal Fobi Belirtileri

Sosyal fobi korkulan durumla karşı karşıya kalındığında bedensel belirtiler gösterir. Bunlar;

· Yüz kızarması

· Terleme

· Ağız kuruluğu

· Çarpıntı

· Nefes kesilmesi

· Nefes darlığı

· Mide ve bağırsak sisteminde rahatsızlık

· Diyare

· Kas gerginliği

· Titreme

Bu sırada akıldan geçen düşünceler ise “yetersizim, güçsüzüm, çirkinim, beğenilmeye layık değilim, hata yapmamalıyım, mükemmel olmalıyım, herkesin beğenisini kazanmalıyım, kusursuz olmalıyım” şeklindendir.

Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği’nde belirlenen sosyal durumlar şu şekildedir.

• Toplum içinde telefonla görüşme

• Küçük bir grup etkinliğinde yer alma

• Toplum içinde yemek yeme

• Toplum içinde bir şeyler içme

• Yetkili biri ile konuşma

• Dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma

• Partiye/ eğlenceye gitme

• Başkaları tarafından izlenirken çalışma

• Başkaları tarafından izlenirken yazma

• Çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme

• Çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma

• Yabancılarla karşılaşma

• Genel tuvaletleri kullanma

• Birilerinin oturduğu odaya girme

• İlgi odağı olma

• Bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma

• Yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulma

• İyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme

• Çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma

• Önceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sözel olarak sunma

• Romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma

• Alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme

• Parti / davet verme

• Israrlı bir satıcıya karşı koyma

Sosyal Fobinin Nedenleri

Çok güçlü olduğu söylenmese de sosyal fobi de kalıtsal özelliklerinde etkisi vardır. Ailesinde ya da yakın akrabalarında bu hastalığa sahip kişilerin olduğu bireylerin bu hastalığa yakalanma oranı bir nebze daha yüksektir. Zihinsel altyapısı önceden hazırlanmış olan Sosyal Fobi bazen yaşanan bir olaydan sonra kendini göstermiş ve utanç verici ya da travmatik bir yaşantı ile şartlanarak yerleşmiş olabilir. Örneğin sunum yapan bir öğrenci hata yaptığında arkadaşları ona gülmüştür. O öğrenci rezil olduğunu düşünerek utanç duygusuna kapılmış ve bedensel belirtiler göstermiştir. Aynı öğrenci o olaydan sonra tahtaya soru çözmeye çıktığında önceki deneyiminin olumsuz beklentileri sonucunda bulunduğu ortamda yine aynı belirtileri gösterecektir.