ZORBA MISIN? YOKSA KURBAN MI?

Zorbalık diye adlandırdığımız kavram, kişi veya kişiler tarafından sürekli olarak tekrarlanan psikolojik, fiziksel veya duygusal olarak bireylere zarar verebilecek davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Zorbalık kavramını tanımladığımıza göre o halde bir zorba ve bu zorbanın zorbaca davranışına maruz kalan bir de kurban olmalı değil mi?

Zorba, kendi gücünü zayıf olan kişiler üzerinde gösteren kişi olarak tanımlanır. Bu kişiler güçlü ve saldırgan davranışlar göstermektedir. Kurban ise zorba kişiler tarafından zarar gören kişilerdir. Bu kişilerin özgüvenleri düşük olup, saldırılara karşı kendilerini savunmasız, güvensiz ve değersiz hissederler.

Teknolojinin fazla kullanımıyla birlikte zorbalık sanal platforma da taşınmaktadır. O yüzden üzerinde duracağımız asıl konu ise teknolojinin gelişmesiyle birlikte online platformda (elektronik veya dijital bir araç üzerinde) gerçekleşen ve bireylerde ciddi bir tehdit oluşturabilecek olan siber zorbalık konusudur.

Siber zorbalık; online taciz, takip ederek taciz etmek, fiziksel şiddet görme ve ölüm tehditleri, istismarcı veya nefret içerikli isim takmalar, birini gruptan çıkartmak ve arkadaşlık ilişkilerini etkilemek, alay etmek, küçümsemek vb. gibi şekilde kendini göstermektedir. Bu zorbalık davranışları bazen doğrudan olurken bazen ise dolaylı olarak meydana gelmektedir. Öyleyse bunları bir örnekle açıklayalım. Mesela bir kişi tarafından tehdit içerikli atılan bir mesaj aldığınızı düşünelim. Bu sadece siz ve bu mesajı gönderen kişi arasında gerçekleşmektedir ve siz bu durumla direkt olarak karşı karşıya kalmışsınızdır. O halde bu zorbalık davranışları sizi doğrudan etkilemektedir. Fakat herkese açık bir platformda mesela forumlarda yada sosyal medyada (Twitter, Facebook, İnstagram..) aşağılama, hakaret ve nefret söylemleri içeren mesajlar alma dolaylı bir siber zorbalığa örnek olacaktır. Bu şekilde yazılan bir mesajla birlikte harekete başkaları da dahil olacaktır. O halde zorbalığın yarattığı etki de katlanarak ciddi boyutlara ulaşacaktır.

Zorba dedik, kurban dedik siber zorbalığın ne demek olduğunu da ifade ettik. O halde bir de yaşanan bir olayı zorbalık olarak adlandırabilmemiz için neler gerekliymiş bir de ona bir göz atalım ne dersiniz? İlk olarak zorbalık davranışını gösteren bireylerin neden bunu yaptıklarına dair bir sebebi olması gerekir. O zaman biz buna "niyet" de diyebiliriz. Fakat bazen kişiler bir niyet olmaksızın şaka amaçlı da olsa birbirlerine farklı içerikli mesajlar gönderebilmektedir. O halde yapılan bu davranışta niyet olmadan da kişilere psikolojik olarak zarar vermektedir. Yapılan bu zorbalık davranışının birden fazla kez "tekrar" etmiş olması da bir başka etkendir. Son olarak bir de zorbalığı yapan zorba ve buna maruz kalan kurban arasındaki "güç dengesizliği" nden bahsedelim. Günlük hayatta bu güç dengesizliği fiziksel olarak zayıf ve güçlü kişiler arasında gerçekleşiyorken sanal bir platformda bu kişilerin güçlü yada zayıf olmalarına hiç gerek yoktur. Önemli olan kişilerin teknik bilgisinin yüksek olmasıdır. Bu ne demek oluyor şimdi dediğinizi duyar gibiyim. Yani sanal bir platformda bu zorba diyebileceğimiz kişilerin yeterli düzeyde bilgisayar becerilerinin olmasını ifade ediyorum. Hadi buna biraz örnek verelim o halde. Mesela Facebook profilinde etiketleri engelleyebilme ve engelleyememe yada Facebook duvarını gizleme yada kimlerim yazacağına karar verme, hackleme davranışı, instagram hikayelerinin kimlerin göreceğine karar verme vb. gibi teknik bilgilerden bahsediyorum. Peki neden siber zorbalık? Çünkü zorba davranışını yapan kişi görünmez/isimsizdir. Bu da onun yakalanma olasılığını azaltır. Bir de zorbalığı yapan kişi kurbanın tepkisiyle karşılaşmadığı için sonuçla da yüzleşmemektedir.

Peki zorbalık davranışıyla karşılaşan kurbanlar neler yaşar? Odaklanamama, okula gidiyorsa uyum problemleri, alkol yada madde kullanımı, güven kaybı, yalnızlık, uyku problemleri, depresyon vb. gibi durumlarla karşılaşabilir. O halde neler yapılabilir? Öncelikle siber zorbalığı anlamak ve onun hakkında konuşabilmek gerekmektedir. Çünkü siber zorbalığa uğrayan kişi karşılaştığı durumu başkalarına anlatmakta güçlük çekebilir. Biz de böyle bir durumda anlatmaya ve zorbalığı ihbar etmeye teşvik etmeliyiz. Teknolojiyi olumlu yönde kullanmak için toplumu bilinçlendirmeliyiz. Okullarda, iş yerlerinde müdahale programları oluşturarak karşılaşılan duruma yönelik kurbanlara destek olabilecek eğitimler vererek kendi yetkinliklerini kazandırabiliriz.

Son olarak; fiziksel açıdan ne kadar güçlü olursanız olun bazen sizde bir kurban olabilirsiniz ve hatta çoğu zaman olduğunuzun farkında bile değilsinizdir. Belki de gün içinde bile en yakın arkadaşınız tarafından bu davranışa maruz kaldınız ama zorbalığın en genel kılıfı olan şaka olarak algıladınız.

Evet artık düşünmenin zamanı geldi sanırım. O halde kendimize soralım. Zorba mısın? yoksa kurban mı?

Özge Nur KAPANCI

Psikolog